Archi Spacer: "Modernizm Trasy Banas - Bema" | prowadzenie Robert Chrzanowski | 14. Weekend Architektury w Gdyni

Archi-Spacer: "Modernizm Trasy Banas-Bema" |  prowadzenie Robert Chrzanowski

• g. 11:30-13:30  
• start: Gdyńskie Centrum Filmowe GCF, pl. Grunwaldzki 2, 

Odczytywanie miasta na nowo, w tym rzadko odwiedzanych i niezauważalnych na co dzień "archi-zaułków", podwórek, architektury kameralnych domów, kamienic czynszowych u podnóża Kamiennej Góry, z wyjątkowo ciekawym garniturem detali wnętrz i elewacji oraz szlachetnymi formami tynkowania to propozycja spaceru z badaczem modernizmu, przewodnikiem Robertem Chrzanowskim, współtwórcą nowej Trasy Gdyńskiego Szlaku Modernizmu "Bananas-Bema". 

Spacer tą trasą dostarczy nam wielu wrażeń i przyjemności, związanych nie tylko z samą architekturą. Rozpoczynamy wędrówkę od przedwojennego biurowca "BANANAS", który warto obejść i zobaczyć także od podwórka, a także zajrzeć do wnętrza klatki schodowej z dobrze zachowaną materią detali, m.in. lamperiami z terazzo, stolarką drzwi czy klamkami i pochwytami z Fabryki "Braci Lubert". Krótki odcinek przy Placu Grunwaldzkim zaprowadzi nas do kamienicy Jadwigi Bemowej przy ulicy Wybickiego 3 zaprojektowanej przez Jana Bochniaka. Warto przyjrzeć się jej elewacji z eleganckim, cynobrowym obramieniem okien, wyprawą z tynków szlachetnych (oryginalnie firmy "Felzytyn i Trocal") oraz, podnosząc wzrok, dostrzec kameralny taras słoneczny, sprytnie wkomponowany w południowo-wschodni narożnik domu. Przed wojną kawiarnia w parterze tej kamienicy przyciągała tysiące miłośników dancingów i jazzu tradycyjnego - występowała w niej regularnie słynna orkiestra Freda Melodysty, warszawskiego prekursora jazzu tradycyjnego.

Kolejny odcinek trasy biegnie wzdłuż Kamiennej Góry oraz podwórek kamienic z ulicy Świętojańskiej. To jedyne miejsce w Gdyni, w którym możemy obejrzeć pierzeję modernistycznych kamienic od tej mniej znanej - "kuchenno-gospodarczej" strony. Uwagę zwracają dynamiczne, geometryczne przeszklenia, a także powiększające przestrzeń mieszkań i klatek efektowne ryzality - jeden ze znaków rozpoznawczych gdyńskich pracowni architektonicznych. Architektura kamienic przy ulicy Słowackiego to prawdziwy, wymagający szczególnej uważności, popis sztuki kamieniarskiej (boniowane tynki szlachetne), udanie wkomponowany w estetykę funkcjonalizmu powstającego tutaj wg projektów Stanisława Ziołowskiego, Jerzego Müllera, Gedalji Gustawa Handwergera, Maksymiliana Zuske, Stanisława Żwirskiego czy Stanisława Garlińskiego. Zwrócimy uwagę na kompozycję plastyczną portali oraz zajrzyjmy do wnętrz klatek z detalami w duchu Art-Déco.

Geometryczne wzory lastrico w posadzce oraz boniowane kamienne tynki lamperii dodają wnętrzom kapkę luksusu. Ulica Słowackiego prowadzi nas do efektownej bryły "Domu Inżyniera" - obiektu pierwotnie zaprojektowanego pod koniec lat 30. przez Tadeusza Jędrzejewskiego i Władysława Lewandowskiego. W nowym millenium gdyńska pracownia "MS15 Architektura" opracowała bardzo udany projekt modernistycznej rewaloryzacji bryły wraz z jego rozbudową, uwalniając ją finalnie z tandetnej, gierkowskiej oprawy. Obiekt ten łączy Trasę "Bananas-Bema" z Trasą "Przedwojenna Lipowa".

Ulica Bema na odcinku pomiędzy ulicą Kilińskiego a Żołnierzy I Armii Wojska Polskiego tworzy klimatyczny zaułek modernizmu. 3-4-piętrowe domy (projekty m.in. Władysława Grodzieńskiego, Zbigniewa Kupca, Tadeusza Kossaka, Feliksa Godlewskiego, Władysława Zabrodzkiego czy Stanisława Garlińskiego), to bliskie archi-krewne kamienic przy ulicy Słowackiego. Projekty konsekwentnie oddają ducha nowoczesności - klimat architektury modernizmu lat 30. Fronty kamienic są licowane, fasady uwolnione od dekoracji, a rytmiczne, grupowe układy okien nadają ulicy ekspresji. W tym archi-zaułku wielkomiejskie "ego" Gdyni zostało umiejętnie wyciszone zielenią - przydomowymi ogródkami oraz szpalerem drzew.

fot. Przemysław Kozłowski